Trà hoa vàng trong thời gian gần đây khá được chú ý với vẻ đẹp và nhiều tác dụng của nó mang lại. Nhiều người biết đến loài trà này như một “nữ hoàng của loài trà bởi vẻ đẹp của nó mà chưa hiểu hết về công dụng bảo vệ sức khỏe, kéo dài tuổi thọ.
Cây trà hoa vàng là gì?
Trà hoa vàng có tên khoa học là Camellia chrysantha (Camellia spp.), là một giống thực vật hạt kín quý hiếm thuộc họ Chè (Theaceae). Ngoài ra tùy vào từng địa phương mà loại cây này còn có tên gọi khác là chè hoa vàng hay kim hoa vàng, trà trường thọ, …
Trà hoa vàng được mệnh danh là “nữ hoàng trà”
Trong những năm gần đây trà hoa vàng được biết đến nhiều không chỉ bởi vì vẻ đẹp vẻ đẹp sang trọng quý phái như một vị nữ hoàng mà còn vì tác dụng dược lý quý giá của nó đối với cơ thể con người như chống lão hóa, ngăn ngừa ung thư và một số bệnh khác. Có lẽ chính vì vậy mà loài cây này hiện đã và đang bị khai thác một cách quá mức, có nguy cơ tuyệt chủng, đã được ghi nhận vào sách đỏ 1998 của IUCN – trung tâm Giám sát và bảo tồn thế giới (The IUCN Red List of Threatened Species 1998).
Đặc điểm nhận biết trà hoa vàng
Trà hoa vàng mang những đặc điểm thực vật đặc trưng của họ Chè và giống loài sau:
- Thân, cành: thuộc loại cây bụi, thân gỗ nhỏ cao khoảng 2-5 m. Cây phân nhánh mảnh, không lông. Thân và cành cây có màu hơi xanh về phía ngọn, vỏ cây màu nâu
- Lá: thuộc loại lá đơn, màu xanh đậm, lá nôn hơi vàng hoặc hơi đỏ, mép lá răng cưa nhỏ, không lông, mọc so le. Phiến lá dạng thuôn dài và hẹp, hình tròn, chiều dài khoảng 11-14cm, chiều rộng khoảng 4-5 cm. Cuống lá dài khoảng 6-7 mm, gân bên khoảng mười đôi hiện rõ.
- Hoa: mọc đơn độc từ nách lá, thường là lá mới mọc phần ngọn thân, ngọn cành. Mỗi bông hoa gồm 8-10 cánh hoa, màu vàng đậm tươi mang vẻ sang trọng và hấp dẫn. Kích thước hoa có đường kính khoảng 5-6 cm. Cuống dài 7-10mm, 5 lá bắc, 5 lá đài. Nhụy hoa có 3 đến 4 vòi, dính nhau một phần, bầu nhụy không lông.
- Quả: thuộc loại quả nang, to khoảng 3cm, vỏ quả dày 3 mm
Đặc điểm thực vật của trà hoa vàng
Địa điểm phân bố, phân loại
Trà hoa vàng là một loài cây gỗ bụi, sống chủ yếu ở những nơi ẩm, thường mọc hoang dại ở những khu rừng có độ cao dưới 500m, ít ánh sáng chiếu trực tiếp. Do đó khi trồng loài cây này nên lựa chọn khu vực đất ẩm, lượng nhiệt thấp, trồng dưới các cây gỗ lớn để hạn chế ánh sáng.
Loài cây này được ghi nhận xuất hiện chủ yếu ở Trung Quốc phía tây nam tỉnh Quảng Tây và ở Việt Nam. Trà hoa vàng ở Việt Nam phân bố chủ yếu ở một số tỉnh miền núi phía Bắc như: tỉnh Quảng Ninh, Ninh Bình, Đà Lạt, Tuyên Quang, Ba Vì (Hà Nội), Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai, Quế Phong tỉnh Nghệ An, Tam Đảo tỉnh Vĩnh Phúc.
Tùy theo từng vùng khác nhau mà trà hoa vàng sẽ có những đặc điểm riêng. Có thể chia trà hoa vàng theo khu vực thành các loại sau: trà hoa vàng Đà Lạt, trà hoa vàng Quế phong hay trà hoa vàng Nghệ An, trà hoa vàng ba chẽ Quảng ninh, trà hoa vàng Vĩnh Phúc.
Trong các loại trà hoa vàng này, trà hoa vàng ba chẽ Quảng Ninh được đánh giá cao nhất. Giống trà này có hàm lượng dược chất cao, hương vị thơm ngon nhẹ dịu phù hợp với đa số người dùng.
Bộ phận dùng, thu hái và chế biến
Trà hoa vàng phát triển thuận lợi vào khoảng tháng 4 tháng 5 hằng năm. Đây là thời điểm cây sinh trưởng và ra lá mới. Cây thay lá khoảng 2-3 năm một lần. Thời điểm ra hoa của loại trà này vào khoảng tháng 11 và kéo dài đến tháng 3 năm sau.
Vì vậy thời điểm thích hợp để thu hoạch hoa trà thích hợp nhất là vào mùa xuân , khoảng vào tháng 3. Lúc ấy hoa vừa đến độ chứa nhiều dược chất và chất dinh dưỡng nhất.
Ngoài thu hoạch hoa trà, lá và búp non cũng là những bộ phận chứa các chất có tác dụng dược lý, bảo vệ cơ thể.
sơ chế hoa trà hoa vàng
Chế biến: sau khi thu hoạch hoa, lá, búp trà, tùy vào mục đích sử dụng chúng ta có thể sơ chế khác nhau. Nếu dùng tươi chỉ cần rửa sạch và hãm với nước sôi. Nếu để sử dụng lâu ngày thì nên rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, sau đó cho vào túi bóng hoặc lọ sạch, kín. Để ở nơi khô ráo thoáng mát. Chú ý trong quá trình sơ chế tránh để trà dập, nát làm ảnh hưởng thẩm mỹ và chất lượng trà.
Thành phần hóa học
Trà hoa vàng từ xưa đã được các dân tộc miền núi sử dụng như một loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe ngăn ngừa bệnh tật an toàn hiệu quả.
Theo những kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy, trà hoa vàng là một loại thực phẩm có hàm lượng các chất dinh dưỡng, vitamin cùng các vi chất cao, hơn khoảng 400 thành phần hóa học an toàn không gây độc và các phản ứng không mong muốn cho cơ thể.
Dược liệu quý với hơn 400 loại dược chất
Một số các hợp chất chứa hàm lượng cao có hiệu quả hỗ trợ điều trị và bảo vệ sức khỏe quan trọng là: Saponin, các hợp chất phenolic, vài chục loại amino acid, acid folic, protein, các vitamin B1, B2, C, E, các acid béo, các loại chất dinh dưỡng tự nhiên khác. Ngoài ra, giá trị của trà hoa vàng còn thể hiện ở lượng lớn các nguyên tố vi lượng như Ge, Se, Mo, Zn, V, …
Công dụng, tác dụng của trà hoa vàng
Nhờ vào lượng lớn dược chất và các chất dinh dưỡng mà trà hoa vàng được xếp vào danh sách những loại cây quý đem lại ý nghĩa lớn cho việc hỗ trợ điều trị và bảo vệ sức khỏe an toàn. Loại trà này có tính bình, mùi thơm, vị ngọt nên có thể dùng làm thức uống hàng ngày.
Theo kinh nghiệm dân gian cho thấy, loại trà này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc cho gan, chữa các bệnh về gân, chống dị ứng, viêm da, lở loét.
Trà hoa vàng “thần dược từ thiên nhiên”
Những năm gần đây, những nghiên cứu đã cho thấy những bằng chứng về hiệu quả điều trị của nó trong nhiều bệnh lý khác nhau.
Trong tạp chí “Camellia International Journal” – tạp chí chuyên nghiên cứu về Chè hoa vàng của thế giới cho thấy khả năng kiềm chế sự phát triển khối u của trà hoa vàng lên đến 33,8%, vượt qua ngưỡng 30% được xem là thành công trong điều trị ung thư, giảm tỷ lệ cholesterol máu lên đến 35% hơn các thuốc điều trị mỡ máu có nguồn gốc dược liệu khác (33,2%).
Các acid amin, acid folic, saponin, kết hợp cùng các vitamin, các yếu tố vi lượng giúp ngăn chặn các gốc tự do, chống oxy hóa, cân bằng chuyển hóa, giúp duy trì và bảo vệ cơ thể bạn khỏe mạnh, làn da trẻ trung. Đặc biệt hoạt chất EGCG (Epigallocatechin Gallate), một loại polyphenol tự nhiên có trong trà giúp có hiệu quả cao trong chống oxy hóa, hạn chế tổn hại từ gốc tự do, giảm viêm nhiễm, tăng cường chức năng tim mạch và não bộ, hỗ trợ giảm cân cho cơ thể nhẹ nhàng tươi trẻ.
một số hoạt chất trong trà giúp có tác dụng an thần nhẹ, giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi, giảm stress, đem lại tinh thần minh mẫn, sảng khoái tập trung, dễ đi vào giấc ngủ đặc biệt với các đối tượng người mất ngủ kinh niên, người ngủ không sâu, hay mê sảng …
Ngoài ra, loại trà này còn ngăn ngừa xơ vữa động mạch, ức chế và tiêu diệt vi khuẩn, hạ đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường , cân bằng chuyển hóa, thúc đẩy quá trình trao đổi chất và đốt cháy mỡ béo, cải thiện tình trạng viêm họng, phù thũng ở phụ nữ có thai
Hy vọng bài viết trên đây đã cung cấp được những thông tin bổ ích về trà hoa vàng giúp bạn hiểu được vì sao nó được mệnh danh là “nữ hoàng trà”.